Biblioteka Główna
Politechniki Warszawskiej

Ruch Open Access

Open Access (OA)

Otwarty dostęp (Open Access) to powszechny dostęp do publikacji naukowych, treści edukacyjnych, danych badawczych oraz wyników badań finansowanych ze środków publicznych - bez opłat, logowania czy innych ograniczeń prawnych i technicznych (w tym konieczności zainstalowania dodatkowego, płatnego oprogramowania).   

Utwór naukowy może być opublikowany, np. w czasopiśmie:

  • zamkniętym – publikacje są dostępne wyłącznie w ramach prenumeraty, dla uprawnionych czytelników
  • otwartym – publikacje są dostępne dla czytelników w różnym zakresie:
    • czasopismo w pełni otwarte – wszystkie artykuły opublikowane w czasopiśmie są dostępne dla czytelników bez opłat
    • czasopismo hybrydowe – częściowo otwarte; tylko część artykułów jest udostępniana bezpłatnie (np. artykuły, przy publikacji których autor wniósł dodatkową opłatę)
    • czasopismo otwarte z embargiem czasowym – częściowo otwarte; starsze artykuły są dostępne bezpłatnie; dostęp do najnowszych artykułów jest na początku (np. przez rok) płatny (Kulczycki 2013)

Opublikowanie artykułu w modelu otwartym przyspiesza proces publikacyjny, sprzyja dotarciu do jego treści większej grupie czytelników, a także zwiększa jego widoczność i cytowalność.

Autor może zapewnić otwarty dostęp do swojej pracy na dwa sposoby – opublikować artykuł w czasopiśmie:

  • otwartym lub hybrydowym tak, by był on niezwłocznie i bezpłatnie dostępny dla czytelników bezpośrednio ze strony wydawcy/czasopisma – złota droga otwartego dostępu
  • zamkniętym, a następnie samodzielnie go udostępnić (o ile umowa z wydawcą na to pozwala), zamieszczając np. w repozytorium – zielona droga otwartego dostępu (Harnad  2007; Harnad i in. 2004)

Zasady korzystania z utworu przez autora zależą od podpisanej z wydawcą umowy. W zależności od jej warunków, wydawcy zezwalają na zamieszczanie w repozytoriach różnych form publikacji:

  • preprintu – wstępna wersja artykułu przed recenzją naukową i pracą redakcyjną
  • postprintu – wersja publikacji po recenzjach i pracach redakcyjnych, ale jeszcze przed publikacją. Od wersji wydawniczej (już opublikowanej w czasopiśmie) różni się tym, że nie posiada jeszcze specyficznej dla danego czasopisma szaty graficznej (oznaczeń i formatowania wydawcy)
  • wersja wydawnicza – wersja artykułu opublikowana na stronie wydawcy, zawierająca określoną dla danego czasopisma szatę graficzną.

Politykę otwartości wydawcy można sprawdzić m.in. w serwisie Sherpa RoMEO [LINK]

  • serwis ten zbiera informacje odnośnie polityki wydawców w zakresie praw autora do zamieszczania publikacji, m.in. w repozytoriach (archiwizacji). Wydawcy są sklasyfikowani ze względu na rodzaj nakładanych na autora ograniczeń prawnych. W opisie danego wydawcy dodatkowo są przedstawione warunki szczegółowe (np. informacja o embargo).

Jeśli chcesz, aby Twoja publikacja była dostępna w modelu otwartym:

  • publikuj w recenzowanych czasopismach otwartych i hybrydowych, w tym z listy DOAJ [LINK]
  • udostępnij kopie prac w Bazie Wiedzy PW [LINK]. Więcej na ten temat w zakladce Przekaż swoją pracę do BW PW [LINK]
  • skorzystaj z krajowych, konsorcyjnych i uczelnianych programów finansowania opisanych w kolejnych zakładkach

Harnad, S., Brody, T., Vallières, F. O., Carr, L., Hitchcock, S., Gingras, Y., Oppenheim, C., Stamerjohanns, H., Hilf, E. R., (2004), The Access/Impact Problem and the Green and Gold Roads to Open Access, Serials Review, Vol. 30, Issue 4, s. 310–314, [Dostęp: 5 maja 2017], Dostępny w Internecie: https://ost.openum.ca/files/sites/132/2017/06/access_impact_problem.pdf.

Harnad, S., (2007), The Green Road to Open Access: A Leveraged Transition. W: The Culture of Periodicals from the Perspective of the Electronic Age, Chapter 9, s. 99–105, [Dostęp: 5 maja 2017], Dostępny w Internecie: https://eprints.soton.ac.uk/265753/.

Kozierski P., Kabaciński R., Lis M., Kaczmarek P., (2013), Open access. Analiza zjawisk z punktu widzenia poskiego naukowca, Poznań - Kraków, Oficyna Wydawnicza "Impuls", ISBN: 978-83-7850-485-6, [Dostęp: 5 maja 2017], Dostępny w Internecie: https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/2513/Open%20Access.pdf. 

Kulczycki, E., (2013), Otwarte Czasopisma - Zakładanie czasopism naukowych oraz transformacja czasopism zamkniętych, Toruń, Stowarzyszenie EBIB, ISBN 978-83-63458-01-0, [Dostęp: 5 maja 2017], Dostępny w Internecie: https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/7853/1/Kulczycki_Otwarte_czasopisma_%20Zak%C5%82adanie_czasopism_naukowych_oraz_transformacja_czasopism_zamknietych.pdf.

© 2023 Politechnika Warszawska,

Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej, Pl. Politechniki 1, 00-661 Warszawa

Redaktor | Polityka prywatności | Linki dla bibliotekarzy