Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej - Historia nadbudowy

Biblioteka Główna, ulokowana w Gmachu Głównym PW, w obecnym swoim kształcie mieści się od 1999 r., kiedy to zostały oddane do użytku nowe pomieszczenia biblioteczne w tzw. nadbudowie.

Po wojnie, Biblioteka gnieździła się początkowo w 2 pomieszczeniach w Gmachu Architektury, zbiory przechowywane były w piwnicach.
W 1950 roku Biblioteka Główna  powróciła do Gmachu Głównego,  do nowych pomieszczeń w dobudowanym  skrzydle od ulicy Nowowiejskiej. Był to lokal 260 metrowy,  w przyziemiu, z lewej strony Dużej Auli. W miarę upływu lat Biblioteka otrzymała jeszcze kilka pomieszczeń usytuowanych blisko głównego lokalu, jednakże nie były one dostosowane do potrzeb i funkcji bibliotecznych.
Komisja Senacka, a następnie Rektorska Komisja Biblioteczna przez wiele lat starały się o wybudowanie nowego gmachu dla Biblioteki Głównej.
 „Kilkakrotnie była już przyznawana lokalizacja: w 1958 r. przy ul. Nowowiejskiej, w 1964 r. Na Polu Mokotowskim, w 1967 r. przy ul. Wawelskiej, w 1975 r.u zbiegu ulic Wilczej i Emilii Plater. W latach 1980–1985 miał stanąć nowy gmach dla BG przy ul. Hożej. Był także projekt budowy Centrum Naukowego na Łuku Siekierkowskim i tam miał powstać osobny gmach dla BG PW.”ⁱ
Wcześniej, w 1957 roku zostało wysunięte przez przewodniczącego Senackiej Komisji Bibliotecznej profesora Zbigniewa Wasiutyńskiego inne rozwiązanie – projekt  nadbudowy środkowej części Gmachu Głównego. Kiedy przez kolejne lata nie przynosiły skutku starania o budowę nowego gmachu biblioteki, w 1976, powrócono do projektu nadbudowy. Sporządzono plany, ale do realizacji nie doszło. Do sprawy wrócono w 1985 r., ale okazało się, że dokumentacja jest przestarzała i trzeba ją wykonać na nowo. Nie było potrzebnych funduszy, a warunki lokalowe Biblioteki pogarszały się coraz bardziej.
Wreszcie w latach 90. do sprawy nadbudowy wróciła dyrektor Biblioteki mgr Elżbieta Dudzińska.
„W 1994 r. przeprowadzono rozmowy z inż. arch. Hanną Czajkowską prof. dr. hab. arch. Konradem Kucza-Kuczyńskim na temat przygotowania projektu nadbudowy łącznika w Gmachu Głównym, z przeznaczeniem pomieszczeń dla BG. Rozpoczęto także starania w MEN i Fundacji na Rzecz Nauki w ramach programu Librarius oraz w Komitecie Badań Naukowych o przydzielenie odpowiednich funduszy  na modernizację BG”ⁱⁱ.

Tak wyglądała w skrócie historia realizacji nadbudowy :
•    20 grudnia 1995 r. Senat PW wyraził zgodę na wydatkowanie przez rektora niezbędnych środków finansowych na rozbudowę Biblioteki Głównej PW.
•    22-23 stycznia 1996 r. odbyły się spotkania z prof. Konradem Kucza-Kuczyńskim poświęcone projektowi nadbudowy łącznika i rozbudowy Biblioteki Głównej. Projektantem rozbudowy została Hanna Gutkiewicz-Czajkowska.
•    17 kwietnia 1996 r. Dyrekcja Biblioteki spotkała się z przedstawicielami firmy TAP (Technika Alarmowa Polska) w celu omówienia zabezpieczenia zbiorów bibliotecznych w nowych pomieszczeniach. Wiązało się to z przyjętym założeniem  wolnego dostępu do księgozbioru (ok. 30 000 wol.) i koniecznością zabezpieczenia go przez kody magnetyczne oraz bramki wejściowe.
•    24 czerwca 1996 r. nastąpiła  uroczysta inauguracja rozbudowy, połączona z wizytą władz uczelni, zaproszonych gości i fundatorów. Wmurowanie kamienia węgielnego odbyło się w Dużej Auli Gmachu Głównego PW. Wmurowania aktu erekcyjnego  dokonał JM Rektor Politechniki Warszawskiej prof. dr hab. Marek Dietrich.
•    23 lutego 1998 r. zostało oddane do użytku pierwsze pomieszczenie w piwnicy, magazyn podstawowy. Generalny wykonawca rozpoczął prace ziemne w kolejnych pomieszczeniach.
•    6 maja 1998 r. na zebraniu Zespołu ds. Systemów Bibliotecznych omówiono stan realizacji prac i plan rozmieszczenia księgozbioru, problem katalogu centralnego, a także godziny otwarcia nowej biblioteki. Ustalono, że I piętro będzie należało do Ośrodka Informacji Naukowej, na Antresoli będzie wolny dostęp do zbiorów, na II piętrze będzie się znajdowała Czytelnia Czasopism, na III czytelnia z księgozbiorem podręcznym, a na Parterze ulokowana zostanie Wypożyczalnia Studencka z Magazynem z wolnym dostępem oraz Wypożyczalnia dla Pracowników Naukowych.
•    W związku z przeciąganiem się prac budowlanych w wakacje roku 1998 Biblioteka Główna była nieczynna.
•    Jesienią 1998 r. działała już w odremontowanych pomieszczeniach na parterze Wypożyczalnia Studencka a także Wypożyczalnia dla Pracowników i Międzybiblioteczna. Z końcem roku 1998 miały zostać oddane do użytku wszystkie pomieszczenia w nadbudowie, a na koniec lutego planowano zakończenie III etapu prac budowlanych i przekazanie Bibliotece magazynów i pozostałych pomieszczeń po adaptacji.
•    Wśród nowych pomieszczeń, oprócz czytelni ogólnej, czytelni czasopism oraz czytelni na antresoli (z wolnym dostępem do zbiorów i możliwością korzystania z terminali i własnych laptopów), miały znaleźć się też: pokój do pracy zespołowej, boksy do pracy naukowej, czytelnie specjalistyczne (norm, CD-ROM-ów, zbiorów kartograficznych).
•    Nowe pomieszczenia, nowa organizacja księgozbioru wiązały się też ze zmianami w zarządzaniu i zmianami w organizacji pracy, przeprowadzanymi zgodnie z zasadami podanymi w książce Johna Banka: „Zarządzanie przez jakość” :

• Klienci są najważniejszymi osobami w każdej działalności
• Nie są zależni od nas. To my jesteśmy zależni od nich.
• Nie zakłócają naszej pracy. Są jej celem.
• Robią nam uprzejmość, kiedy przychodzą. My nie robimy im uprzejmości, obsługując ich.
• Są częścią naszej organizacji, a nie osobami z zewnątrz.
• Nie są tylko częścią statystyki. Są ludźmi z krwi i kości, którzy czują i reagują tak jak my.

* Prace budowlane i adaptacyjne przeciągały się jednak nadal. W wyniku ustaleń na Kolegiach Rektorskich 15.03 i 29.03.1999 r. przewidziano zakończenie prac budowlanych w nadbudowie na 12 kwietnia a adaptacje pomieszczeń na 30 czerwca.
* W lipcu i sierpniu 1999. Biblioteka Główna była nieczynna. Miało miejsce wówczas przenoszenie zbiorów do nowych pomieszczeń.
* 28.08 1999 r. nastąpiło uroczyste otwarcie nowych pomieszczeń w nadbudowie.
Dyrektor Biblioteki mgr Elżbieta Dudzińska w przemówieniu wygłoszonym podczas otwarcia powiedziała m.in.: "Rozbudowa Gmachu Głównego na potrzeby Biblioteki Głównej  Biblioteki Głównej, umożliwi korzystanie z ogromnego potencjału naukowego, jaki tkwi w naszych zbiorach oraz ułatwi dostęp do światowych i krajowych źródeł informacji. W rozbudowanej Bibliotece Głównej położono nacisk na stworzenie godziwych warunków pracy naukowej i studiów. Powierzchnia użytkowa oddanych w chwili obecnej pomieszczeń wynosi 4008 m2 a w niedługim czasie, po ostatecznym zakończeniu remontu cała powierzchnia magazynu będzie wynosiła 4800 m2 i obejmie przede wszystkim obszerne czytelnie wyposażone w system sygnalizacyjny, wspomagający realizację zamówień ze swobodnym dostępem do ok. 40 tys. zbiorów.”

Nowa część budynku, przeznaczona dla Biblioteki, będąc nowoczesnym uzupełnieniem zabytkowej budowli, stanowiła przedsięwzięcie dość ryzykowne. Zmodernizowano i nadbudowano łącznik przeszklonymi elewacjami widocznymi jedynie z wewnętrznych dziedzińców Politechniki.  Nie konkurując z dziełem Stefana Szyllera, współczesna forma elewacji, została zrealizowana z umiarem. Projektantka, Hanna Gutkiewicz-Czajkowska rozważała początkowo przywrócenie przedwojennego kształtu łącznika, które to rozwiązanie oznaczałoby jednak powrót do formy podwórka-studni. „Ostatecznie projektantka uznała, że należy nadać łącznikowi formy współczesne, ze szklanymi elewacjami zapewniającymi więcej światła na dziedzińcach. Decyzja – poparta między innymi przez urząd konserwatorski – okazała się trafnym rozwiązaniem”^vi

Projektanci nadbudowy Biblioteki Głównej PW Hanna Gutkiewicz-Czajkowska i Sławomir Czajkowski uzyskali nominacje do nagrody głównej w kategorii budynków użyteczności publicznej w konkursie na najlepsze realizacje architektoniczne Warszawy 1998-1999.

Rozbudowa wiązała się też z koniecznością wzmocnienia konstrukcji nośnej starej części budynku, podpiwniczeniem łącznika i pogłębieniem piwnic w celu utworzenia pomieszczeń technicznych ^vii.
W efekcie czytelnie, wypożyczalnie, pracownie, Oddział Informacji Naukowej ulokowane zostały na 5 kondygnacjach.

Wszystkie piętra połączone zostały dwoma windami na książki prowadzącymi do magazynów. Trzy górne kondygnacje zaplanowano w układzie plenerowym, co wraz z poprowadzeniem wszystkich instalacji pod posadzką pozwoliło na swobodne aranżowanie stanowisk pracy i zmiany funkcji pomieszczeń. Użytkownikom zapewniono na tych kondygnacjach wolny dostęp do zbiorów. Dodatkowo przewidziano wydzielone stanowiska do pracy indywidualnej i pokoje do pracy zespołowej. W czytelniach oddano do użytku 300 miejsc dla użytkowników, którzy mogli korzystać również z katalogu komputerowego. Wnętrza utrzymano w jasno-szarej kolorystyce, zastosowano proste, skromne meble.

W momencie oddania do użytku nowych pomieszczeń, Biblioteka przygotowała się do spełniania rosnących potrzeb czytelników. Rozwój nowych technologii i zmieniające się potrzeby użytkowników już wtedy stawiały Bibliotekę przed  koniecznością dalszej modernizacji.

oprac.M.Miller-Jankowska

Wykorzystane materiały:

i Rzeszut, Halina, Zarys historii Biblioteki Głównej Politechniki Warszawskiej. Warszawa 2008 Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej,  s. 68-70, http://bcpw.bg.pw.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=960

ii tamże
iii Na podstawie informacji zawartych w Biuletynie „Informacje Biblioteki Głównej Politechniki Warszawskiej” z lat 1995-1999.
iv Akt erekcyjny
v Tekst przemówienia Elżbiety Dudzińskiej
vi Majewski, Jerzy S., „Za aulą”. Architektura 2000 nr 4 s. 16-20.
vii Szczepaniak, Iwona, Rozbudowa Politechniki Warszawskiej dla potrzeb biblioteki. Architektura 2000 br 4 s. 85-87.